Περιγραφή

Φθάνοντας στούς πρόποδες τού Καλλίστρατου συναντάμε ένα μικρό κτιριακό συγρότημα, τό λεγόμενο "γυναικείο" πού αποτελείται από τ...

Φθάνοντας στούς πρόποδες τού Καλλίστρατου συναντάμε ένα μικρό κτιριακό συγρότημα, τό λεγόμενο "γυναικείο" πού αποτελείται από τήν εκκλησία τού Αγίου Δημητρίου μέ συνεχόμενους ξενώνες, προοριζόμενοι νά εξυπηρετούνε τίς προσκυνήτριες, γιατί κατά εντολή τού Αγίου, είναι απαγορευμένο νά ανεβαίνουνε στό Μοναστήρι.
Από τό "γυναικείο" αρχίζει καλντεριμωτός δρόμος, πού ανηφορίζει μέ στροφές, φθάνοντας στήν πύλη τού Μοναστηριού.
Ο περίβολος τού Μοναστηριού

Ιερά Μονή Ζάβορδας
Οσιος Νικάνωρ
Περιγραφή
Καλλιτεχνικοί θησαυροί
Οχύρωση
Αλλοι χώροι
Σκήτη
Φωτογραφίες
Saint Nikanor

είναι στρωμένος μέ γκρίζα ποταμολίθαρα τού Αλιάκμωνα, είναι περιορισμένος καί τό κτιριακό του συγκρότημα είναι ένα μικρό πλάτωμα στήν κορφή, τό μόνο ίσο μέρος πού έχει νά παρουσιάση τό απόκρημνο όρος τού Καλλιστράτου.
Στό κέντρο τού περιβόλου υψώνεται ό ναός, πού τιμάται μέ τό όνομα τού Σωτήρος Χριστού. Είναι ρυθμού βυζαντινού σέ σχήμα σταυρού. Ο τρούλος του στηρίζεται πάνω σέ τέσερις χτιστές κολόνες (πεσούς). διακοσμητική οδοντωτή ταινία από κόκινα βυζαντινά τούβλα, περιζώνει τόν ναό λίγο πιό κάτω από τό γείσο τής στέγης. Ομοια ταινία πλαισιώνει καί τά παράθυρα τού τρούλου. Η ανέγερση του καθολικού τοποθετείται, σύμφωνα με επιγραφή, στα 1534. Πρόκειται για ναό αθωνικού τύπου, κατάγραφο με τοιχογραφίες, που αποδίδονται στον περίφημο ζωγράφο Φράγκο Κατελλάνο, ( μέχρι το 1962 νεότερες αγιογραφίες σκέπαζαν το παλιότερο στρώμα, το οποίο αποκάλυψε ο Αθηναίος συντηρητής Φώτης Ζαχαρίου. Ηταν μια πραγματική αποκάλυψη, γιατί τότε έγινε δυνατό να εκτιμηθούν τα παλιά αριστουργήματα τα οποία χρονολογούνται στα 1592 και αποδίδονται στο σπουδαίο αγιογράφο Φράγκο Κατελάνο, ο οποίος είναι ένας από τους σημαντικότερους συνεχιστές της περίφημης Κρητικής Σχολής της αγιογραφίας στη Μακεδονία και εκπρόσωπος της λεγόμενης Σχολής της Βορειοδυτικής Ελλάδας.) Τρεις σκηνές μάλιστα στην τοιχογράφηση (Ανάσταση Λαζάρου, Είσοδος στα Ιεροσόλυμα, Σταύρωση) έχουν ομοιότητες με τις αντίστοιχες της Μονής Βαρλαάμ Μετεώρων, που φιλοτεχνήθηκαν από το ίδιο ζωγράφο, τον Φράγκο Κατελλάνο.



Ο νάρθηκας είναι στενόμακρος καί φέρει αγιογραφίες στήν πλευρά τού ανατολικού τοίχου από τά θαύματα τού Αγίου καί σκηνές τής δευτέρας παρουσίας, ιστορημένες τό έτος 1835 "διά χειρός Γεωργίου Ζωγράφου έκ Σελίτζης"(Εράτυρα Κοζάνης), όπως μαρτυρεί ή επιγραφή. Τό εσωτερικό τού ναού καλυπτόταν από παλιά βυζαντινή αγιογράφηση, πού δέν διασώζεται, γιατί κατά τά νεώτερα χρόνια υπέστη επανειλημένες επιζωγραφήσεις, όπως μαρτυρούν δύο σχετικές επιγραφές. Από τήν παλιά αγιογράφηση διεσώθηκαν δύο τρείς τοιχογραφίες τής νότιας πλευράς τού ναού, έργα αξιόλογης τέχνης. Τό τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο περίτεχνο καί επιχρυσωμένο, φέρει σκαλισμένα θέματα από τήν Αγία Γραφή, όπως τήν προσφορά στόν Αδάμ τού μήλου από τήν Εύα, τήν έξοδο τών πρωτοπλάστων από τόν παράδεισο κ.ά. έγινε κατά τόν 18ο αιώνα, σέ αντικατάσταση τού παλιού πού κάηκε.

Τά ψαλτήρια καί τά προσκυνητάρια είνα παλιά, πλουμισμένα μέ σιντέφι.(Τό σιντέφι μοιάζει μέ φίλντισι καί βγαίνει από ένα όστρακο τής θαλάσσης πού ονομάζεται μάργαρο). Περίτεχνο ξυλόγλυπτο καί επιχρυσωμένο είναι καί τό κιβώτιο τής Αγίας Τράπεζας. Στό ιερό φυλάγεται ή εικόνα τού Σωτήρος, πού βρήκε ό Αγιος μετά από όραμα, φέρουσα αργυρά επένδυση. Τό πρόσωπο αυτής δέν διακρίνεται λόγω τής παλαιότητας καί τής φθοράς πού υπέστη. Επίσης φυλάγονται καί τά ιερά λείψανα τού Αγίου μέσα σέ ασημένιες θήκες.

Η θήκη πού φέρει τήν Κάρα τού Αγίου, διακοσμείται μέ ανάγλυφες παραστάσεις αγίων, τόν δικέφαλο αετό καί πολύτιμους λίθους. Συνεχόμενα μέ τόν ναό καί εκατέρωθεν τού ιερού είναι δύο μικρά παρεκκλήσια, τού αγίου Αθανασίου και (στολισμένο με αξιόλογες τοιχογραφίες του 16ου) αιώνα βορείως καί τού Τιμίου Προδρόμου νοτίως. Τό πρώτο έχει τήν είσοδο από τόν ανοιχτό εξωνάρθηκα. Σ αυτό εναπόθεταν συνήθως τούς νεκρούς. Τό δεύτερο τού Τιμίου Προδρόμου, δέν έχει δική του είσοδο. Γιά νά βρεθούμε σ αυτό περνάμε μέσα από τό νάρθηκα κατά τό νότιο μέρος, βγαίνουμε σ ένα σκοτεινό διάδρομο πού μάς φέρνει στό παρεκκλήσι, όπου βρίσκεται καί ό τάφος τού Αγίου εμπρός από τήν Ωραία Πύλη.
Στό νότιο άκρο τού νάρθηκα υψώνεται τό καμπαναριό ύψους 20 μέτρων περίπου,

όλο από πελεκητή πέτρα, χτισμένο τό 1873 σύμφωνα μέ τήν υπάρχουσα επιγραφή. Στό κάτω μέρος υπάρχει κλειστό διαμέρισμα μέ σιδερένια μικρή καί χαμηλή πόρτα πού χρησιμοποιείται ώς βιβλιοθήκη καί σκευοφυλάκιο τού Μοναστηριού. Γύρω από τό ναό υπάρχει χώρος ανοιχτός(εσωτερική αυλή) πού περικλείεται από άλλα οικοδομήματα τού Μοναστηριού. Αυτά αναπτύσονται κυκλικά σέ μιά συνεχόμενη κτιριακή σειρά, πού στηρίζεται πάνω στόν εξωτερικό καστρότειχο, περιλαμβάνουν δέ ηγουμενείο, κελιά, τράπεζα, φούρνους αποθήκες, ξενώνες καί σταύλους.

Ηγουμενείο. Είναι ένας μεγάλος οντάς πού χρησιμοποιήται γιά γραφείο τού Μοναστηριού καί αίθουσα υποδοχής. Εμπρός από τό ηγουμενείο είναι μιά μικρή πλακόστρωτη αυλή, όπου κάτω από αυτήν, υπάρχει υπόγεια μυστική στοά από τά παλιά χρόνια πού χρησίμευε σάν κρύπτη τού Μοναστηριού.

Κελιά τών μοναχών. Είναι μικρά στενόχωρα, χαμηλοτάβανα καί μέ πλακοστρωμένο δάπεδο από πλάκες τού βουνού ακατέργαστες. Φωτίζονται ελάχιστα από ένα μικροσκοπικό παράθυρο πού μοιάζει περισότερο μέ πολεμίστρα. Μερικά από αυτά έχουν χωνευτούς νιπτήρες στόν τοίχο καί χρωματιστό Μακεδονικό ταβάνι μέ διάφορα σχέδια καί ξυλόγλυπτο ομφαλό στή μέση, στοιχεία πού τά τοποθετούν μεταξύ 18ου καί 19ου αιώνα.

Τράπεζα. Είναι μιά μεγάλη επιμήκης αίθουσα, όπου τρώγανε οί μοναχοί, τό προσωπικό τού Μοναστηριού καί οί προσκυνητές. Στό βάθος τής τράπεζας, επί τού τοίχου τής ανατολικής πλευράς υπάρχει τοιχογραφία τής Παναγίας ενθρόνου, φέρουσα στήν αγκαλιά της Χριστόν βρέφος ενώ από πάνω ιστορούνται άγγελοι σαλπίζοντες, έργο πολύ καλής τεχνοτροπίας αγνώστου αγιογράφου.

Κείμενο: Ζιάκας Ηλίας